Graag besteed ik hier aandacht aan het werk van beeldhouwer Theo van de Vathorst, die afgelopen januari op 88-jarige leeftijd is overleden.
Theo van de Vathorst (1934-2022) is, zeker voor Utrecht, een beeldhouwer van betekenis.
Van de Vathorst kreeg zijn opleiding aan de Rijksacademie te Amsterdam. Zijn werk bouwt voort op de traditie van de uitbeelding van de menselijke figuur. Hij ontwierp portretten, vrijstaande sculpturen, penningen en reIiëfs. En vele tekeningen. Een veelzijdig kunstenaar.
Bijna elke Utrechter zal een van zijn werken gezien hebben, al dan niet bewust. Zo staat er op de vismarkt, tegenwoordig omringd door terrasstoeltjes, een prachtig en krachtig beeld: ‘Koopvrouw’ (1976).
Beelden van ‘gewone’ mensen komen pas laat in de 19e eeuw voor in Europese beeldhouwkunst. Het gaat hier om de uitbeelding van de waardigheid van de gewone mens. De vrouw is stevig, vol en rond, met een klein lachend hoofd. Een eerbetoon aan de anonieme marktvrouw die de stemming erin houdt.
Terzijde: Vroom en Dreesman was opdrachtgever van dit beeld, vlak bij het voormalige pand. Het straatje heet Hanengeschrei.
Van de Vathorst heeft een 20-tal portretten gemaakt, meestal in opdracht. Ook een van Anton Geesink (1995, Jacobskerkhof). De beroemdste inwoner van Utrecht, geboren in Wijk C, 21x Europees kampioen judo, 2x wereldkampioen, in 1964 olympisch kampioen. En even oud als de beeldhouwer.
Solide en ongenaakbaar, op een 2 meter hoge granieten sokkel, als suggestie van lichaam. Om te veel aan naturalisme te vermijden, maakte Van de Vathorst de portretten of groter of kleiner dan de werkelijkheid.
Anton Geesink heeft zelf geposeerd voor dit beeld, en was tevreden met het resultaat. Hij heeft gevraagd om een handzamer exemplaar, dat staat nu in een museum in Lausanne.
Een van zijn grootste werken is de Deuren van de Domkerk in Utrecht, onthuld in 1996.
Bronzen kerkdeuren zijn in Nederland een grote zeldzaamheid. Dit was de grootste opdracht die Van de Vathorst ooit heeft gekregen, in 1992. Deuren van 5 meter hoog, 2 meter breed, die overdag open staan. Daarom was het belangrijk ook een betekenisvolle binnenkant te ontwerpen.
In deze deuren heeft Van de Vathorst vele thema’s verwerkt, op een lichtvoetige manier.
De buitenkant
Om de sterke verticaliteit van het vlak te breken, verdeelde Van de Vathorst deze in een grote cirkelvorm en een rechthoekig deel.
Boven ingang zie je in de cirkel St. Maarten, de schutspatroon van Utrecht. Het kleden van de naakten, als symbool van naastenliefde.
In middeleeuwen en later werden kerkdeuren gebruikt voor bekendmakingen/teksten/stellingen. Zo heeft Van de Vathorst de buitenkant van de deuren opgevat. Met teksten uit Mattheus in het Fries, Engels, Syrisch, Nederlands, Japans, Grieks en Latijn. In krantenopmaak.
Met daartussen kleine reliëfs, zoals de scheiding van bokken en schapen en een begrafenis met paard en koets.
Aan de binnenkant zijn de 6 werken van Mattheus uitgewerkt in reliëf:
Het voeden van de hongerigen, het laven van de dorstigen, het bezoeken van de zieken, het onderdak geven aan vreemdelingen, het bezoeken van gevangenen en het kleden van de naakten. Het begraven van de doden is er als 7e in de middeleeuwen bijgekomen (3 staat voor goddelijke, 4 voor aardse).
Wil je meer weten over de deuren van de dom, kijk dan onderstaand filmpje: https://youtu.be/kMv6iOPW0Lc
