Als je je bezighoudt met beeldhouwen, kom je - bewust of onbewust - in aanraking met allerlei vaktermen. Hier, om te beginnen de veel voorkomende begrippen figuratief en abstract, toegelicht aan de hand van beeldhouwer Brancusi.
Even kort wat over de terminologie:
• Figuratief: het onderwerp dat is afgebeeld is herkenbaar, bijvoorbeeld een boom, dier, mens of bestaand voorwerp.
• Figuratief realistisch: de weergave blijft dicht bij de zichtbare werkelijkheid.
• Figuratief geabstraheerd: de voorstelling is nog herkenbaar, maar de weergave is vervormd of bijvoorbeeld vereenvoudigd.
• Abstract (of ook wel non-figuratief): kunst die geen vormen of figuren voorstelt die wij kunnen herkennen. De kleuren en vormen representeren geen bepaalde objecten of andere bekende dingen.
Hoe de weg van figuratie naar abstractie kan verlopen kun je goed zien aan de hand van het werk van de beeldhouwer Brancusi.
Constantin Brancusi (1876 – 1957)
Klassiek geschoold in Roemenië en later in de leer bij Rodin in Parijs. Daar kiest hij vervolgens zijn geheel eigen weg en zal uitgroeien tot een van de invloedrijkste beeldhouwers van de 20ste eeuw. Op een heel vernieuwende manier gebruikte hij vormen uit de natuur (bijvoorbeeld een hoofd of een vogel), die hij abstraheerde, op zoek naar de essentie. Constantin Brancusi wordt gezien als de vader van de moderne beeldhouwkunst.
In Parijs, vlak bij Centre Pompidou hebben ze een reconstructie gebouwd van zijnatelier.
De Kus
In dit beeld versimpelde Brancusi het menselijk lichaam tot geometrische vormen. Zijn kubistische beeldhouwkunst was een enorme vernieuwing in de tijd dat Auguste Rodin de dienst uitmaakte. Van het beeld ‘de Kus’ maakte hij zes versies tussen 1907 en 1913. Na ‘De Kus’ werden zijn beelden steeds abstracter.
De Slapende Muze
Een ander vaak terugkerend thema in het werk van Brancusi is het liggende eivormige hoofd. In 1908 stemt hij bij hoge uitzondering toe om een portret te maken van barones Renée Irana Franchon. Aanvankelijk probeert hij nog min of meer een gelijkend portret te maken, maar hij is niet tevreden. Dan komt hij op het idee om het hoofd neer te leggen, de hals weg te laten en maar een paar gelaatstrekken over te houden. Wat overblijft is een perfect gepolijste eivorm in marmer, gepresenteerd op een spiegelende schijf, waardoor het lijkt te zweven boven zijn stenen sokkel. Zijn ‘slapende muze’ is geboren. En er zullen er nog vele volgen.
Bij de slapende muze is de inspiratiebron, het portret, nog duidelijk herkenbaar aanwezig.
Steeds gaat hij een stap verder in zijn zoektocht naar de essentie van de dingen.
Het begin van de wereld / het ei
Het beroemdste werk van Brancuși dat in Nederland te zien is in het Kröller-Müller museum. Een bronzen sculptuur in de vorm van een ei, dat bij nader inzien volledig asymmetrisch blijkt te zijn.
Volgens de kunstenaar zelf stelt deze asymmetrische eivorm de volmaakte schoonheid voor. De gereduceerde, compacte vorm verwijst niet alleen naar het begin van de wereld, maar ook naar het begin en het mysterie van het menselijk leven.
Le commencement du monde, 1924 | brons, B 16,5 cm | Kröller-Müller Museum, Otterlo
Nog een laatste voorbeeld van abstractie en de zoektocht naar de essentie.
L’Oiseau d’Or
Misschien wel een van zijn beroemdste sculpturen waarvan hij ongeveer zeventien versies maakte.
Het beeld heeft niet letterlijk een vogelachtige vorm, maar moet eerder gezien worden als een gestroomlijnde opgaande beweging van het vliegen. Vleugels en veren zijn weggelaten, het lichaam is langgerekt, de kop en de snavel zijn gereduceerd tot een schuin ovaal oppervlak. Hij balanceert op een slanke kegelvormige voet, de opwaartse beweging is vloeiend.
Zijn vogels zien eruit alsof ze machinaal zijn vervaardigd maar de zorgvuldig gladgepolijste beeldhouwwerken zijn echter volledig handwerk.
Bronnen: Wikipedia, Kröller Müller museum
