Door de lockdown is onze bewegingsvrijheid klein geworden, maar gelukkig is er ook in je directe omgeving veel moois te vinden. Ook in deze rubriek houd ik het dit keer dicht bij huis.
Tijdens mijn studie was modelboetseren mijn favoriete vak (ergens in de 80er jaren, plastisch vormen heette dat toen). En als je je daarin verdiept, kom je al snel uit bij het vakmanschap van Charlotte van Pallandt.
Charlotte Dorothée barones van Pallandt (1898 – 1997) was één van de eerste vrouwelijke beeldhouwers in ons land die zich volledig wijdde aan de beeldhouwkunst. Zij werd gevormd in het vooroorlogse Parijs en zou vastberaden haar eigen weg gaan. Opgeleid in een klassieke traditie, koos zij niet voor de abstractie, de natuur bleef haar inspiratiebron. Daarbinnen wist Van Pallandt op haar eigen manier heel vernieuwend te werken.
In museum De Fundatie in Zwolle was in 2019 een mooie overzichtstentoonstelling van haar werk. Daar was ook een kort filmpje te zien waarin een al wat oudere Charlotte van Pallandt vertelt over haar werk. Het plezier dat zij heeft in het onderzoeken en maken zag je daar mooi in terug.
Een groot deel van onderstaande tekst komt van de website van het museum. Kijk dus als je meer wilt lezen op: www.museumdefundatie.nl/nl/charlotte-van-pallandt/
De tors
In 1930 maakte Charlotte van Pallandt haar eerste meesterwerk: De Tors. Een jaar daarvoor plaatste ze een advertentie om een vrouwelijk model te zoeken. Een Duits meisje van zeventien jaar beantwoordde aan haar ideaal van prille vrouwelijkheid. Een jaar lang poseerde zij elke week.
“Wat zij bedoelde, was een studiewerk. Het werd haar eerste meesterwerk.” De Tors werd op initiatief van Lambert Tegebosch pas in 1974 voor het eerst bij bronsgieterij Binder gegoten.
“De Tors, 1930, heeft geen stijl, hij is niet idealiserend, niet expressief, niet persoonlijk – hij is nietszeggend, maar volmaakt. Hij is een studie in de vorm, in die zin traditioneel academisch, maar geïnspireerd. De jonge beeldhouwster heeft zich welbewust helemaal overgegeven aan één bepaalde opgaaf: de imitatie van het model – wat het meer is geworden is geschenk.”
Wilhelmina monument
“De mooiste Wilhelmina is van hardsteen”
Een citaat uit een NRC-artikel van Wim Pijbes (april 2020) in een serie over beelden in de buitenruimte. En ik kan het daar hartgrondig mee eens zijn.
Vrouwen die kunst, en in het bijzonder beeldhouwkunst, als levensdoel zagen, vielen op in de kunstwereld. Deze werd tot halverwege de 20ste-eeuw gedomineerd door mannen. Daarmee is Van Pallandts rol uitzonderlijk en onderscheidend. Zij nam deel aan de opbloei van de beeldhouwkunst na 1945. Haar positie in de jaren ’60 werd versterkt dankzij haar ‘Wilhelmina-monumenten’ in Rotterdam en Den Haag.
Van de oorspronkelijke stenen versie van Wilhelmina voor Rotterdam uit 1968 schonk ze het drie meter hoge gipsen model aan Dirk Hannema, stichter van Museum de Fundatie. Zestien jaar later volgde een bronzen exemplaar dat als Nationaal Monument geplaatst werd in Den Haag. Dankzij zijn vriendschap met Van Pallandt kreeg Dirk Hannema van de kunstenares toestemming om een identiek Wilhelmina-beeld te laten gieten. Dit tweede gietsel kreeg een permanente plaats in de tuin van Kasteel het Nijenhuis in Heino.
Model Truus Trompert
Tot een geheel ander genre behoren de expressieve beeldjes waarvoor Truus Trompert model stond. Truus inspireerde de kunstenares ruim 20 jaar lang tot het maken van een reeks spontane ‘Truusbeelden’. Van het model bestaan ook een groot aantal tekeningen, die de kunstenares beschouwde als ‘slechts’ studies voor haar beelden, maar een grote artistieke kwaliteit bezitten.
Portretten
De meeste waardering in het oeuvre van Charlotte van Pallandt krijgen de portretten. Haar fijnzinnige ‘koppen’ getuigen van inzicht in karakter en persoonlijkheid van het model.
Kop van een vrouw (Josefa), 1939, graniet
De portretten die zij in opdracht maakte, vielen niet altijd in de smaak bij de geportretteerden, die een realistisch portret verwachtten terwijl het Charlotte van Pallandt om ‘de essentie’ ging.
Haar beeldhouwwerk was heel onderzoekend, en daardoor ook vernieuwend. Aan sommige koppen werkte zij jarenlang, meestal met als resultaat een serie uitvoeringen van dezelfde geportretteerde maar telkens anders van opvatting.
